ادبی میراث

ماغتیمغولی نینگ تانقیدی تکستینه سین

قولایدا دوستوم، گورگن شأهرینده چاپ بولان "ماغتیمغولی نینگ تانقیدی تکستی" دیین ایکی جلدلیک کتابی ساوغات ادیپ ایبردی. کتابی گؤرنۆکلی ادبیاتچی مرحوم نورمحمد عاشورپور چاپا تاییارلاپ، اونی یاپراق ژورنالی نینگ مدیری یوسف قوجوق و ایرانینگ تورکمنیستانداقی اوزالقی ایلچیسی م.ر. فرقانی چاپ اتدیریپدیرلر. آوادان گؤرنوشده چاپ بولان بو اثرده "فراغی" چاپخاناسی نینگ مهری بار.

اثری تاییارلاماق اوچین مرحوم عاشورپور 19 سانی قولیازمانی دنگشدیریپ چیقیپدیر، اوندان باشغا- دا ایرکی دؤورلرده شاهیرینگ قولیازمالاری حاقیندا دورلی یورتلاردا نشر بولان ایشلره- ده گؤز گزدیریپدیر. باشغاچا آیدیلاندا نوری دأده میز بوتین عمرینی بو اوغوردا صارپ ادیپدیر. یؤنه اول بو غیمماتلی ایشینی یاشان، ایشلأن یوردی بولان تورکمنیستاندا چاپ اتدیریپ بیلمأن یاغتی دونیأ بیلن حوشلاشدی. مونونگ سبأبی بارادا مرحوم، غازیت آرقالی چیقیشلاریندا، ایکی چأک گوررونگدشلیکده کؤپ گزک نیغتاپدی. "اگر بو ایش چاپ ادیلسه اوندا بیر توپارینگ ماغتیمغولی حاقیندا یازان عالیملیق ایشی پوچا چیقار، سبأبی اولارینگ کؤپوسی شاهیرینگ آدینا بریلن غوشغولاری آنالیز ادیپ، علمی ایش یازدیلار. شونونگ اوچین بو ایشه روغصات برمأن گلیأرلر" دییپ نور دأده میز برک نیغتاپدی.

هرنأ بو اثرینگ چاپ بولماغی ایرانینگ چأگینده یاشایان تورکمنلرینگ پایئنا دوشوپدیر. یوقاردا بللأپ گچیشیمیز یالی کتاب ایکی جلددن عبارت. اوندا شاهیرینگ 297 سانی غوشغوسی یرلشدیریلیپدیر. تورکمنیستاندا گچن عاصرینگ 60- نجی 70- نجی یئللاریندا چاپ بولان ییغیندیلاردا شاهیرینگقی دییلیپ 400 چمه سی غوشغی بریلیپدی. اما ادبیاتچی عالیم مرحوم عاشورپور مردوف ینگ (نور دأده میزینگ) پیکریچه ماغتیمغولی نینگ غوشغولارینگ سانی 300- ه یتمه یأر. اول مونی هر طاراپلایین ثبوت ادیجی فاکتلار بیلن دلیللندیریپدیر.

بیرینجی جلدینگ گیریشی 50 صاحیپادان عبارت. اول پارس دیلینده. اونی آوتورینگ (نوری دأده نینگ) اؤزی یا- دا نشریاتچی نینگ پارس دیلینه گچیرندیگینی آنیق دأل. بیزینگ پیکریمیزچه نوری دأده اونی تورکمنچه یازان بولمالی. کأشکی دوشوندیرشلر تورکمن دیلینده بولسادی، اوندا تورکمنیستانداقی عالیملارا- دا پئیدالی بولاردی. اوسته سینه بریلن غوشغولار دینگه عاراپ- پارس الیب- بیی سینده یازیلیپدیر. بو بولسا یئنه بو ایشینگ کمچیلیک ادیأن طاراپی. سبأبی لاتین حاطیندا یازیلان بولسا اوندا کؤپ اوقیجیلار توپارینی اؤزینه چکیپ بیلردی. غالیبرسه ترکمن سؤزلرینی عاراپ- پارس دأل، لاتین حاطی بیلن دوغری یازیپ بولیار.

بیر میثال: 17- نجی غوشغی (ص 88)

کوب نامرده مال بریب سن سن دنیا

گوزی گوکده قیغی سی یوق سیر گیدار

قانی عقلینگ اوده دوشوب یان دنیا

نه مردلار بار یوقسیلَیقده خوار گیدار.

لاتیچا یازیلیشی

Köp namarada mal berip sen, sen dünýä,

Gözi gökde, gaýgysy ýok, sir gider.

Kany aklyň, oda düşüp ýan dünýä,

Ne mertler bar ýoksullykda hor gider.

اثرده باشدان آیاغا چنلی شئیله یازیلیش اصولدان پئیدالانیلیپدیر. موندان اوزال مراد دوردی قاضی نینگ چاپ ادن ماغتیمغولی لاریندا هم شئیله یازیلیش اصولیندان حاییرلانیلیپدی. اول بولسا اوقاماغی و سؤزونگ مانیسینا دوشونمگی غاتی قینلاشدیریاردی. ایندی بولسا کوممت غاویزینگ مدنی- ادبی میراثی و کلاله ده حرکت ادیأن ادبی توپارلاری عاراپ- پارس اساسلی یازوو حاطی اوچین غیمماتلی تکلیبی حؤدورله دیلر. بو تانقیدی تکست شول اساسدا یازیلان بولسا حاص قاوی بولاردی

بو زاتلارا غارامازدان ایلکینجی گزک ملی شاهیریمیز حاقیندا شئیله غیمماتلی اثرینگ چاپ ادیلیپ حالق کؤپچولیگینه حؤدورلنمگی غوتلاما مناسیپ. "حؤوری کؤپ بولسون".

آقمیرات گورگنلی

نویابر 2010