"اگر بیزی یدی غات یره گؤمسِنگیز آلمازا اؤریلریس،
اگر- ده بیزی کـﯚل-آورام اتسنگیز ییلدیزلارا اؤریلیپ دﯚنیأ یاغتی ساچاریس."
م. سزر
تـﯚرکمن روشنفکرلری نینگ شو گـﯚنکی یاغـدایینا سین
جمعییتی حرکته گتیریأنلیگی اﯚچین سیاسی آدالغادا/ترمینولوگییادا اینتللگنتسییا/ روشنفکره "لوکوموتیو" حؤکمـﯚنده باها بریلیأر. بیزینگ روشنفکرلریمیز شئیله باها میناسیپ بولوپ بیلدیلرمی؟ اولار بویونلارینا دﯚشیأن آغیر یـﯚکدن حابارلیمیقا؟ ایلینگ- گـﯚنـﯚنگ اؤنگه گیتمگینه، تأزه منزیللره آشماغینا یاردام ادیپ بیلیأرلرمی؟ یا-دا حالقینگ آرقاسینا "حوپبا" بولوپ، ایلینگ گرشینی یاغیر ادیپ گلیأرلرمی؟ بیز بو ماقالادا تـﯚرکمن روشنفکرلری نینگ گچمیش یولونا سر سالماغا سینانشیاریس.
نأمه اﯚچین تـﯚرکمن روشنفکرلری اؤز سیاسی حرکتینی دؤردیپ بیلمأن گلیأذلر؟
یاقین تاریخیمیزدا ایلایتا-دا اورسیتده، تـﯚرکیه ده و ایراندا اؤوریلیش نوقات حاساپلانیان "مشروطه انقلابی" تـﯚرکمن توپراغینا-دا گلیپ یتدی. آشغاباتدا و کـﯚمـﯚش دپه ده عمله گلن شرطلردن پیدالانان اؤنگد باریجی گـﯚیچلر، تـﯚرکمن حالقی نینگ یاغتی گلجگی اوغروندا گؤرشه گیریشیأرلر. موغاللیم محمدقلی آتابایف آشغاباتدا "روزنامـﮤ ماوراء حازار" دیین روزناما رداکتورلیق اتمک بیلن حالقینگ دﯚنیأده بولوپ گچیأن واقعالاردان ایلایتا-دا ۱-نجی جهان اورشونا غاتناشماغا مجبور ادیلن تـﯚرکمنلر بارادا ماغلومات برمک بیلن حالقینگ گؤزیتیمی نینگ اؤسمگینده اولی رول اوینادی. ادیل شول دؤویرده گـﯚرگن یایلاسیندا کـﯚمـﯚشدپه ده، بأشیوسغادا، اومچالی یالی ایلاتلی یرلرده ایراندا باریان انقلابی حرکتینگ تأثیری نینگ آرتماگی نتیجه سینده عثمان آحون، رجپ آحون، آنناجان آحون یارالی یالی اؤنگده باریجی تـﯚرکمن روشنفکرلری اؤز حالقی نینگ بأهبیدینی غوراماق اوغروندا بیللرینی برک غوشایارلار. بو حرکتلرینگ نتیجه سینده ۱۹۲۴-نجی ییلدا تـﯚرکمنیستان ساویت سوسیالیستیک رسپوبلیکاسی نینگ، هم-ده تـﯚرکمنصأحرا جمهورییتی نینگ دﯚیبی توتولیار.
شوندان سونگرا بو ایکی ملی حرکتینگ اؤزبولوشلی آقیم بیلن گیتمگینه بللی درجه ده بؤوت دؤره دیلیأر. تـﯚرکمنیستان جمهورییتی مسکوینگ پنجه سینه دﯚشیأر، تـﯚرکمنصأحرا جمهورییتی بولسا انگلیسلرینگ دیکمه سی بولان ایرضا شاه طاراپیندان غانا چایقالیار.
بیز بو واقعالارینگ جیکمه-جیگینه گیرمک ایسلأمیزوق، سبأبی اول بیر ماقالا سیغمایار. اساسی بللأپ گچمک ایسله یأن مسلأمیز بو حرکتلرده تـﯚرکمن روشنفکری نینگ اوینان رولی حاقیندا دوروپ گچمکچی. میثال اﯚچین شول دؤویرده آذربایجانلی لار، قفقازدان گلیأن انقلابی تولقونلاردان ایلحام آلیپ "سوسیال دموکرات" یالی اؤز سیاسی حزبلرینی اساسلاندیرماغی باشاردیلار. اما بیزینگ تـﯚرکمنلریمیز، تـﯚرکمنیستاندا بولوپ گچیأن انقلابی حرکتلردن تأثیر آلیپ بیلمه دیلر-البته مونونگ اؤزﯚنه ماخصوص سبأپلری بار، آراچأکلرینگ برک کنترول ادیلمگی، آشغابات بیلن کـﯚموش دپأنگ آراسیندا اقتصادی غاتناشیقلارینگ یوقلیغی و یا حاص آزلیغی و... شئیله لیک بیلن تـﯚرکمنصأحرالی تـﯚرکمن روشنفکری کـﯚرتلر یا-دا آذریلر یالی اؤز ملی- سیاسی حزبینی دؤردیپ بیلمه دیلر. مونگا اساسی سبأپلرینگ بیری- ده ایرضا شانینگ تـﯚرکمنصأحرانی غانا چایقاپ، اوبا و شأهرلرده حکومت نظامی دﯚزگـﯚنینی گیریزیپ، اولارینگ گؤزلرینده اوت یاقاندا بولسا گرک.
۱۹۴۴-نجی ییلدا ایراندا "قیزیل" قشونینگ سایاسیندا دؤرأن آتموسفرادان پئیدالانیپ "حزب تودﮤایران" اساسلاندیریلیار. اؤزلرینی سوسیال-دموکرات و آزچیلیقدا یاشایان حالقلارینگ حقوقینی غورایاندیغینی اؤنگه سـﯚرن، اولارینگ ایسلگلرینی-ده شیغارلاریندا بیان ادن بو حزبینگ حاطارینا غایپ بهلکه، ساپار انصاری، نورمحمد آشیرپور...یالی تـﯚرکمن روشنفکرلری توپار-توپار بولوپ گیردیلر. یؤنه بو پورصاتدان پئیدالانیپ بیلمه دیک تـﯚرکمن لیدرلری،حزب توده نینگ سیاساتلارینا "لپبی" دییمکدن باشغا رولی اویناپ بیلمه دیلر. دوغروسی شول دؤورینگ سیاساتینی شول دؤورینگ یاغدایی بیلن کسگیتلملی.
۱۹۵۰-نجی ییللاردان سونگرا ایراندا انقلابی حرکتلره غارشی رژیمینگ یؤریته غوللوغی "سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) آزات ادیش حرکتلره غوشولیانلاری برک داراپ باشلادی. شول دؤویرده پارتیزانلیق و چریکی حرکتلر بیلن محمدرضاشانینگ رژیمینی آغدارماق اوغروندا گؤرش آلیپ باران "چریکهای فدایی خلق" و "مجاهدین خلق" دیین گیزلین توپارلار اساسلاندی. اونیورسیتـتلرده اوقاپ یؤرن تـﯚرکمن استودنتلری بو توپارلار بیلن تانیشیپ، اولار بیلن غاتناشیپ، آزدا-کأنده اولارینگ بو غارایشلارینی تـﯚرکمنلرینگ آراسیندا یاییپ باشلادیلار. پادشانینگ حاوپسوزلیق غوللوغی بو حرکتلرینگ کؤکـﯚنه پالتا اورماق ماقصادی بیلن ۱۹۷۱-نجی ییلدا ۲۰-دن غاوراق تـﯚرکمن روشنفکرینی توسساغ ادیپ، غیناغ آستینا چکدی. تـﯚرکمنلرینگ مدنی اوغورلارداقی حرکتلری، ایلایتا-دا تـﯚرکمنیستاندان یاریم گیزلین گتیریلیأن گازت-ژورناللارینی اوقاماق بیلن دوام اتدی. البته اول نشیرلرده سیاساتدان حابار یوقدی، دینگه انه دیلینگ اؤسمگینه کؤمک اتدی دییأیماسنگ، اولاردا انقلابی ایدیالاردان نام-نیشان یوقدی. میثال اﯚچین ایرانینگ چأگینده یاشایان تـﯚرکمنلرینگ ملی آزات ادیش حرکتینه، اولارینگ مدنی و سیاسی اوغرونداقی طالاپلارینا نأدیپ یاردام برملی دیین غاراییشلاردان دامجادا اثر یوقدی. یوغسام مسکولی کمونیستلر باریپ آفریقانینگ یا- دا لاتین آمریکانینگ بیر چتینده یاشایان حالقلاری آزات اتملی دیین سیاساتی و شیغاری اؤنگه سـﯚریأردیلر. اساسان ایران بیلن شوروی تـﯚرکمن حالقینی اؤز پنجه سینده غیسیپ ساقلاماقدا بیرمنگزش سیاساتی آلیپ گلدیلر.
۱۹۷۹-نجی ییلدا ایراندا پاتیشالیق رژیمی آغداریلیانچا، تـﯚرکمنلر اؤزلرینه دگیشلی بیر سیاسی حرکتی یا-دا توپاری، حزبی یا- دا جمعییتی اساسلاندیریپ بیلمه دیلر. "اوزال حزب تودا قوشولوپ باشیمیزا نأمه بلالار گلدی، اوغلوم، سیاسی ایشلره قوشولما" دییپ آتا-بابالاریمیز اؤﯚیت بارینی بردیلر. دینگه شاه تاغیتدان آغداریلاندان سونگرا تـﯚرکمنلرینگ روشنفکرلر شول ساندان شیرمحمد توماچ، حاجی طواق واحدی، حکیم ماغتیم و سؤیـﯚن جـﯚرجأنی...داغی "کانون فرهنگی و سیاسی/ مدنی و سیاسی اوجاق" دیین حرکتی اساسلاندیریپ، اوبا شورالار حرکتینه یولباشچیلیق ادیپ باشلادیلار. مونی بیر سؤز بیلن تـﯚرکمنلرینگ ایلکینجی ملی-سیاسی غوراماسی دییپ آتلاندیرسا بولار. بیرآز سونگرا اکرانچیلیق یرلرینگ دایحانلارا پایلانماق مسئله سی، فئوداللارینگ باسیپ آلانارکرانچیلیق یرلرینی غایتاریپ دایحانلارا آلیپ برمک یالی چأره لری غوراماچیلیقلی عامالا آشیرماق اﯚچین "ستاد مرکزی شوراها/اوبا شورالارینگ ستادی" و اولاری بیر مرکزه بیریگدیریأن "اتحادیه های سراسری/ دایحان بیرلشیگی" اساسلاندیریلدی. یؤنه مؤر-مؤجک یالی چیرپینشیپ یؤرن "فداییلار"، "فدایئان تورکمن" دیین یاش تورکمن اوغلانلارینگ "کؤمگی" بیلن حالقیمیزینگ بو ملی حرکتینی حایال ادمأن اؤز اللرینه آلماغی باشاردیلار، اونی ماضموندان بوشادیپ، اؤز سیاسی بأهبیتلرینه اؤویردیلر. مونگا تـﯚرکمن روشنفکرلری نینگ گؤزیتیمی نینگ دارلیغی، یونگ بولوپ گلیأن آغزالالیق کسلی، "فداییلار کؤشـگـﯚنده یوقاری مقاملارا ایه بولماق ایسله یأنلرینگ "غـووقلیغی" سبأپ بولدی. ماجراجو فداییلار اؤز سیاسی تئوری لارینی سیناغدان گچیرمک اﯚچین تـﯚرکمنصأحرانی آزمایشگاه، تـﯚرکمن حالقینی بولسا سیچان حؤکمـﯚنده اولاندیلار. آخرقی نتیجه ده بیر توپار قوچ-قوچ ییگیتلریمیزی الدن بردیک.
۱۹۷۸-نجی ییلینگ ۲۶-نجی مارتیندا/۶ فروردین ۱۳۵۸ و ۱۹۷۹-نجی ییلینگ ۱۱-نجی فورالیندا/ ۲۲ بحمن ۱۳۵۸-دا یران اسلام رژیمی ایکی گزک تـﯚرکمن توپراغینی غانا چایقادی. ۱۰۰-دن غاوراق تـﯚرکمنی شهید اتدی. رژیمینگ غانلی پنجه سینه دﯚشن ییگیتلریمیر آتیلیپ اؤلدﯚریلدی، انچمه سی سـﯚرگـﯚن ادیلدی، بیر توپاری بولسا داشاری یورتلارا، اساسان-دا تـﯚرکمنیستانا سیغیندیلار. بو سیغینما پروسسسی ۱۹۸۳-نجی ییلدان باشلاپ ۱۹۹۹-نجی ییلا چنلی دوام اتدی. شئیله لیک بیلن ۱۹۲۴-نجی ییلدا عثمان آحونینگ یولباشچیلیغینداقی حرکت باسیلیپ یاتیرلاندان سونگرا شوروی تـﯚرکمنیستانینا باشلانان بوسا- بوسلیق حرکتی، ۱۹۴۵-نجی ییلدا حزب توده نینگ باسیلیپ یاتیریلماغی نتیجه سینده یئنه-ده دوام اتدی، ۱۹۸۳-نجی ییلدا بولسا یئنه بیر گزک غایتالاندی.
بوسغونلیغا چیقان تـﯚرکمنلریمیز، داشاری یورتلاردا-دا فداییلارینگ دوزاغیندان حالاص بولوپ بیلمه دیلر. دوزاغا دﯚشن بو تـﯚرکمنلری اللریندن سیپدیرماجاق بولوپ اولار: "سیزینگ آزاتلیغینگیز بـﯚتین ایرانلیلارینگ آزات بولماغی بیلن حاصیل بولار"، "یاشاسین ایران حالقی نینگ گؤرشجنگ اوغول-قیزلاری" ... دیین شیغارلاری اؤنگه سـﯚرﯚپ، بو تـﯚرکمنلری اؤز غوللارینا اؤویریپ، مانگقورتلاشدیردیلار. تـﯚرکمنیستاندا-دا امگراتسیا چیقان پارسلار، تـﯚرکمنصأحرالی تـﯚرکمنلره آغالیق اتدیلر، سبأبی اؤز تـﯚرکمن ایل- گـﯚنـﯚنه کم گؤز بیلن غارایان کأبیر تـﯚرکمنلر، فداییلارا اؤز حالقیندان کؤپ حورمات غوییاردیلار.
شئیدیپ یئنه-ده "مدنی و سیاسی اوجاق" فداییلارینگ اویناواجینا اؤوریلدی و بو یاغدایی ۱۹۸۶-نجی ییلا چنلی دوام اتدی. شوندان سونگرا "اؤزباشیمیزا حرکت اتملی" دیین تـﯚرکمن توپاری بیلن فداییلاردان گؤبکلرینی کسیپ بیلمه دیکلرینگ آراسینا تاو دﯚشدی و اول هنیزه چنلی دوام ادیپ گلیأر.
بیری چیقیپ دا: "نه بو توپارینگ، نه-ده اول طاراپینگ آیدیانلاری دوغری."کانون" قین و آغیر شرطده، اونچاقلی اویلانشیقلی بولمادیک یاغدایدا دؤره دیلیپدی، شونگا گؤرا مونونگ یرینه أهلی تـﯚرکمن روشنفکری، اساسان-دا بوسغونلیقدا یؤرنلر ییغنانشیپ- دا مثال اﯚچین گلینگ، "بوسغونلیقداقی تـﯚرکمن دموکرات حزبینی" یا-دا شونگا منگزش بیر سیاسی توپاری دؤره دیلینگ" دییمه یأر، دییأن بار بولسا-دا وانگا غولاق غارارتیان یوق. غایتام: "کانون آن مرحوم بزرگوار" دییپ، اونگا شیلتیق آتیارلار، کأبیرلری بولسا "کانون فرهنگی و سیاسی" دییپ یازمالی دییه باشغالاری "کانون فرهنگی- سیاسی" دییپ یازمالی دییأر. ادیل چاغاجیقلار یالی. کانونی بولسا ادیل "ملا نصرالدین ینگ یورغانینا" اؤورﯚپ، هرسی بیر چتیندن چکیپ، اونی دییدیأرلر.
حأضیرکی حؤکـﯚم سـﯚرﯚپ گلیأن یاغدای بیزینگ روشنفکرلریمیزینگ اجیزلیگینی یئنه بیر گزک آچ-آچان ثبوت اتدی. بیر سؤز بیلن آیدیلاندا اوبیکتیف هم سوبیکتیف سبأپلره گؤرأ تـﯚرکمن روشنفکرلری اؤز ملی-سیاسی غوراماسینی دؤره دیپ بیلمأن گلیأر.
بیرک-بیره گ چیدام ادیپ بیلمه دیأن روشنفکرلر
گـﯚندوغارینگ بئیلکی حالقلار یالی بیز تـﯚرکمنلر-ده غیزماچ ملت. اوزال گـﯚرلأپ، آیتجاق زادیمیزی آیدیپ سونگرا اویلانیاریس. بیز تـﯚرکمنلر اؤرأن تیز دویغولانیان، غیزیشی یالی، تیز غاحاری یاتیاشان آداملار بولمالی. البته، بئیله ادیم-غیلیملار حاقیندا پسیحیک/روانشناس عالیملار آنیق ماغلوماتلاری آیدیپ بیلر، بیزینگکی دینگه گؤزه ایلیأن و دورموشدا اؤزﯚنی گؤرکزیپ گلیأن یاغدایلاردان اوغور آلیپ بیر زات آیتماق.
بیزینگ تـﯚرکمن روشنفکرلریمیزینگ آراسیندا غیزماچلیقدان باشغا من-منلیک، پانگقیلیق حأصییت- ده آز دأل. باشارساق بئیله کیلردن اؤنگ وظیپأ دیرماشیاریس. هممه زادی اؤزی بیلرمن، بئیلکیلره اینامسیزلیق، یکه مـِزکلیک/ایندیویدواللیق، توپارلایین/کوللکتیف حرکته کم باها برمک اولارینگ اونگایسیز طاراپی.
شئیله کسلدن ساپلانیپ بیلن یاغداییندا، شاخصی بأحبیتدن ملی بأحبیدی اؤنگده غویان یاغداییندا تـﯚرکمن روشنفکری بویون آلان ایل غاراماتینی ماقصادا یتیریپ بیلر، یوغسا باشدا آغزاپ گچیشیمیز یالی، ایلینگ بوینونا حوپبا بولماقدان باشغا زادا یاراماز.
منینگ پیکریمچه بیزینگ روشنکلریمیز ؤزلرینینگ حایسی وگرا, حایسی ماقصادا دولی حیذمات ادیأندیگینه دولی گؤز یتیریپ بیلن یاغداییندا نگاتیو حأصیتلردن داشلاشیپ بیلر. غینساغام بیزینگکیلر نیرأ باریاندیقلارینی، نأمأ غوللوق ادیأندیکلرینی اؤزلری-ده بیلِنوقلار. "تـﯚرکمن-تـﯚرکمن" دیییپ، بیر توپاری فداییلارینگ، باشاغا بیر توپاری بولسا بئیلکی بیر پارس توپارینگ غولونا اؤوریلیپ، اولارا "آق یـﯚرِک" بیلن حیذمات! ادیأندیکلرینی دویمان یؤرلر.
تـﯚرکمن روشنفکری نینگ اینگ اولی کمچیلیگی اؤز تاریخیندان، ملی دأپ-دسسورلاریندان اینگ یامانی انه دیلیندن حابارسیزلیغی هم اوندان شرمنده لیگی. اولارینگ بیر توپاری یفرام حان ارمنینی، اسماعیل حان سمیتگو کـﯚردی،... باریپ آفریکاداقی نلسون ماندللانی، لاتین آمریکاداقی چگووارانی دﯚیپ-تـﯚرشگی بیلن تانایارلار اما محمدقلی آتابایفی، غایغیسیز آتابایفی، ندیربای آیتاکوفی، آرازمحمد وفایفی، کـﯚمشالی بؤرییفی، آللاقلی غاراحانوفی, عبدالحکیم قولمحمدوفی، آنناسولتان ککیلووانی، پایزی اورازوفی،،عثمان احونی،, گـﯚللیداغلی"شیر" مردالی باتیری، آنناگلدی آجی، آشیر کـﯚتینی، چوپان سرداری... تانامایارلار، حاتتا آدلارینی هم اشیدن بولمالی دأل. یوغسا یوقاردا آغزالان بو تـﯚرکمنلر استانلینچیلیک یا-دا پأهلویچیلیک رژیمینه غارشی گؤرشده غوربان بولوپدیلار. بیزینگکیلر اؤز ملی تاریخینی اؤورنمأگه سینانشیپ، بو گرچکلرینگ گؤرش یولی بیلن تانیش بولان یاغداییندا اؤزلرینه دولانیپ، اؤز حالقی نینگ بأحبیدینی غوراپ بیلرلر دیییپ چاق ادیأریس. ادیل شوندا روشنفکرلریمیز بیر تن بیر جان بولوپ، بیر-بیرلرینی گؤزونگ گؤره جی یالی گؤره رلر هم سیلاپ حورماتلارلار، باشغاچا آیدیلاندا "بیر چوقورا تـﯚیکـﯚره رلر."
ملی منتالیتتدن، آتا-بابا مراثیندان داشلاشان روشنفکرلر
گنگ غالمالی، دییسنگ گنگ غالمالی. بیزینگ روشنفکرلریمیز اؤز باشارمادیق، باشارمایارن و باشاریپ بیلمأن گلیأن ایشلرینی بویون آلان آغیر بورچلارینی، یـﯚکلرینی باشغالارینگ اﯚستـﯚنه آتماغی قاوی اؤورنیپدیرلر. اولار یوقاردان بویروق بریجی کومادا/رهبری دﯚز گـﯚندن، سیستمادان داشلاشیپ اوندان ال اﯚزﯚپ بیلمأن گلیأندیکلرینی هر بیر أدیملرینده، سؤزلرینده آچ-آچان گؤرکزیأرلر.
روشنفکر توپاری بیر طاراپدان انه دیلیمیزه ایه چیقمالی، ملی کیملیگیمیزی، مدنییتییمیزی، بارلیغیمیزی غورامالی دیییأرلر، آیری طاراپدان بار گـﯚیجی "جانی-تنی" بیلن تـﯚرکمن دیلی نینگ کؤکـﯚنه پالتا اوروپ گلیأن پارس دیلینه و مدنییتینه غوللوق ادیپ، اولارینگ دیلینده گـﯚرلیأرلر. مونی گؤرﯚپ حایران بولوپ، گنگ غالیپ نأمه دییجگینگی بیلِنوق. بیزینگ دیلیمیزینگ، مدنییتیمیزینگ نیره سی پارسلارینگقیدان پس!
باریپ ۱۵-نجی عاصیردا عالیم علیشیر نووایی "محاکمه الغتین" دیین اثرینده تـﯚرکی دیلینینگ پارس دیلیندن اﯚستـﯚندیگینی، سؤزه بایدیغینی ثبوت اتدی. پارس دیلچیلری شوندان بأری مونگا جوغاپ بریپ بیلمأن گلیأرلر. دوغروسی نأمه جوغاپ برسینلر. حاق سؤزه جوغاپ بولارمی؟
کـﯚممت غاویزدا "تـﯚرک-تـﯚرکمن" دیلی کونفرنسیاسیندا چیقیش ادن یـﯚسـﯚپ س دیین ایلدشیمیز پارس دیلی و مدنییتینینگ آغالیق ادیأن آتموسفراسیندا، تـﯚرکمن دیلینده چیقیش ادیپ، انه مأحری بیلن باداشان ملی دیلیمیزه آبانیان آپاتلاری حاقیندا غیزیقلی گـﯚررﯚنگ بردی. اول اؤز چیقیشیندا سوئد یالی دؤولتلرده انه دیلینده اوقاجاق بوسغونلارینگ چاغالارینا شول دؤولتینگ مـﯚمکینچیلیک بریأندیگینی جای یرینده بللدی، یؤنه ادیل شئیله آچیق توپلومدا، اروپانینگ دﯚرلی دؤولتلرینده اؤز انه دیللرینه بویسانیپ، انه دیلینده یازماغا مـﯚمکینچیلیگینگ بار بولان دؤولتلرینده یاشایان و اؤزلرینی "تـﯚرکمن حالقی نینگ ملی حاق-حقوقلارینی غورایجیلاری" حؤکمـﯚنده آغیزلاریندا آش غاتیقلادیانلار، درمانلیق اﯚچین انه دیللرینده یکجه گزک-ده چیقیش ادمأن گلیأرلر. بلکی باشاریان دألدیرلر؟ مونی ارکک یالی بویون آلمالی. پارس دیلی بیلن آلینجاق غالا بار بولسا شوماحالا چنلی آلیناردی. بیزینگ چوربا چیقان سیاساتچیلاریمیز باریپ ۴۰-۵۰ ییلدان بأری پارس دیلینده نطق ادیپ، مأرکه-مئیلیسده بو دیلده گپلأپ گلیأرلر. حاص بولماندا حالقارا دیللرده اینگلیسچه، آلمانچا، فرانسوزچا چیقیش ادینگ.
گـﯚنأ کیمده؟
بیزینگ روشنفکرلریمیز اؤز انه دیلینده اوقاپ، یازیپ بیلمِسلر "غارا مایاق" حالقدان نأمأ غاراشمالی دیییأنلر-ده بار. من بو مسئلأ باشغاچا غارایارین. اوبا یرلرینه باریپ گؤرﯚنگ، اول یرده "پارس مدنییتی" دیین میکروبه یوقاشمادیق، اونگا یوغرولمادیک انه-آتالاریمیز آراسسا تـﯚرکمنچه گـﯚرلأپ، بیر توپار "من" دیین روشنفکرلری غایرا اوتوردیارلار. ساغ بولسونلار، اوزاق یاشاسینلار.
بیزینگ تـﯚرکمن روشنفکرلریمیزینگ آتا-بابا مدنیـیتدن داشلاشیپ، حاتتا تـﯚرکمنچه یازیپ یا-دا اوقاپ بیلمیأنی نینگ سبأبی نأمه ده، مونونگ گـﯚنأکأری کیم؟ اولار آغالیق ادیجی پارس دیلینده حاطلی-سواتلی بولاندیقلاری اﯚچین انه دیلدن ماحروم غالاندیقلارینی اؤنگه سـﯚرﯚپ بیلرلر. منینگ پیکریمچه بو حاقیقاتینگ باریسی دأل-ده، یاریسی. سبأبی، اؤورنمأگه همیشه پورصات بار. پارس مکدبینه گیدمأن، تـﯚرکمنچه غوشغی-غازاللاری دﯚزن شاهیرلاریمیز آزمی؟ باغشی آننامحمد کـؤتـﯚگی یکجه کلاس- دا پارسچا اوقاماندی، اما اونونگ باتلی سسی بیلن آیدان: "دوستلار! بیزینگ ایللریمیزینگ مردانادار ییگیتلری"، "داغلار گـﯚممـﯚرلندی" دیین آیدیملارینی اشیدنگده اتدامینگ جـﯚممـﯚلشیأر، شئیله بیر روحلانیارسینگ، آرزو-حیاللارینگ شئیله بیر غاناتلانیار ولین، آنگیرسی یوق. سیاسی پروپاگاندانی اﯚندیأن مـﯚنگ سانی ماقالادان تأثیرلی. حالیپالار غازاق پانگ، ناظارلی محجوبی... اؤز دؤورﯚنده اول یا-دا بو سیاسی حزب ینگ- حاص دوغروسی غولا اؤویریأن پارس سیاسی توپارلارینگ حاطاریندا گؤره شن تـﯚرکمنلردن کأن-کأن اؤز حالقینا حیذمات اتدیلر و میراث غالدیران آجاییپ اثرلری، سیمفونی لاری بیلن بیزی جادیلاپ گلیأرلر. اما میثال اﯚچین "توده" حزبی نینگ حاطاریندا گؤره شن، هنیز آرامیزدا یاشاپ یؤرن یا-دا دﯚنیألرینی تأزه لأن بیر توپار یاشوللاریمیز، دینگه سیاسی ماقالالار دییأیماسانگ یاش نسیله حایسی بیر بویساندیریجی زادی میراث غالدیردیلار، ایلیمیزی غالقیندیریپ بیلجک حایسی حیذماتی اتدیلر؟
اوتوز ییللاپ تـﯚرکنیستاندا بولوپ گلدیلر، کلام آغیز شول یردأکی حاقیقاتلار بارادا دیل یارمادیلار، یاش نسیلینگ شوروی باراداقی خیال بنتلیگیندن حالاص بولماغا دامجا کؤمک اتمه دیلر.
هیچدن گیچ یاغشی !
داشاری یورتلاردا یاشایان تـﯚرکمنلر طاراپیندان یولا غویلان اینترنت سایت-لاردا یرلشدیریلیأن ماقالالارینینگ ۹۵%-دن غاوراغی پارس دیلینده، یوردونگ ایچینده بولسا تاس ۱۰۰% ی شئیله رأک. کأشکی ماغلوماتلار میثال اﯚچین اینگلیس دیلینده بولسادی، شوندا رژیمینگ تـﯚرکمنلری ازیپ حورلاپ گلیشی بارادا حالقارا حقوق غورایجی غوراملار حابارلی بولاردی، بلکی ایله- گـﯚنه پئیداسی یتردی.
آقمیرات گـﯚرگنلی
No comments:
Post a Comment