اسناد جنبش دهقانی

غصب زمین های کشاورزی تورکمنها بروایت اسناد ساواک

آقمیرات گـۆرگنلی

   مسئله غصب اراضی کشاورزی و سرکوب دهقانان تورکمن سابقه ای طولانی دارد. از همان آغاز روی کار امدن رضاخان قلدر و تأسیس اداره املاک و مستغلات شمال کشور و گماردن چکمه پوشانی همچون سروان منوچهر امیرپاشایی در رأس این اداره، غصب اراضی مرغوب تورکمنها شروع میشود. سروان امیرپاشایی در سرکوبی و اشغال سرزمین تورکمن در سال ۱۳۰۴ اوج ددمنشی خود را نشان داده بود. بنابه گواهی شاهدان عینی و از میان شکوایئه هایی که دهقانان تورکمن به مجلس و بنام وکیل شان محمد آخوند گرگانی فرستاده بودند معلوم میشود که دهقانان تورکمن زیر شلاق گزمه ها و ژاندارمهای اداره املاک به بیگاری کشیده شده و چند نفر از آنها جان می سپارند. (نگاه کنید: روزنامه مذاکرات مجلس شورایملی- سخنرانی م.گرگانی در نطق پیش از دستور مجلس در تاریخ ۱۳۲۰)0

بعداز سقوط رضاخان و نشانیده شدن فرزندش محمدرضا بجای وی طبق وصیت پدر و با تأیید مجلس تمامی اراضی غصبی "با یک سیر نبات" به پسرش "حلال" میگردد و غصب اراضی مزروعی تورکمنها با شدتی بیش از بیش ادامه می یابد. این بار ژنرالهای ستاره بدوشی که در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شاه را از ساقط شدن نجات داده بودند پاداش میگیرند و البته آن چیزی بجز اراضی مرغوب ملت تورکمن نبود. ژنرالهای درباری و عوامل وابسته به رژیم امثال هژبر یزدانیها، محمد فاریابی همدانی ها دسته دسته به صحرا ریخته مثل مور وملخ بجان دهقانان می افتند، روستاها، مراتع و حتی قبرستانها را به بهانه مراتع آزاد غصب و شخم میزنند. مقاومت دهقانان عطا آباد، پیرواش و چین سویلی در اثر گرانقدر مرحوم منصور گرگانی تحت عنوان "مسئله زمین در صحرای ترکمن" منعکس یافته است.

شاه به منظور درهم کوبیدن هرنوع مقاومت مردمی، سگ زنجیری خویش- یکی از عناصر اصلی کودتای ۲۸ مرداد- تیمسار سرلشکر منصور مزینی را بعنوان نماینده مخصوص خویش به منطقه می فرستد. جنایاتی که این جلاد در حق دهقانان تورکمن روا داشته حتی نگرانی نارضایتی ساواک گرگان را برمی انگیزد. (نگاه کنید به گزارش خیلی محرمانه فرمانده ضد اطلاعات وابسته به لشکر گرگان سرگرد همدانیان)0

بعداز سقوط رژیم شاه و روی کار آمدن جمهوری اسلامی نه تنها غصب زمینها ادامه یافت بلکه با کوچانیدن تعداد زیادی از غیربومیان منجمله زابلی ها به منطقه، دهقانان تورکمن بخاک سیاه نشانیده شدند. بنیاد مستضعان و انواع و اقسام بنیادهای دیگر، جهاد سازندگی و غیره رژیم به این نیز اکتفا نکرده بلکه به اراضی اهالی اوقی تپه نیز چشم طمع دوخت که با خشم و مقاومت اهالی روبرو گشت.

مقاومت اهالی اوقی تپه

********

بررسی غصب زمین و مقاومت دهقانان غیور تورکمن خود مطالعه ای ویژه را می طلبد. ما بعنوان کمک به این پروسه چند نمونه از اسناد ساواک را که نارضایتی تورکمنها در آن منعکس شده است را نشان میدهیم و این کار را برای بررسی علمی این واقعه در تاریخ معاصر ملتمان ادامه خواهیم داد.

سند یکم: آش نخورده و دهان سوخته! در این سند که از طرف ساواک گرگان به ساواک کل کشور(تهران) فرستاده شده اولا از دهقانان تورکمن بنام بندگان شاه نامبرده میشود. ثانیا اسماَ سند زمین داده شده ولی زمینی در کار نیست و چون دهقانان بابت قسط خرید زمین (اراضی خودشان) به شاه و بانک عمران بدهکار شده اند و  مالیات آنرا هم باید بپردازند بشدت معترض میشوند. ساواک نگران است که مبادا نارضایتی گسترش یابد و راه چاره پیشنهاد میکند. در ضمن اعلام میشود که دهقانان هیچ حقی نسبت زمینهای بالای ۵۰ هکتار ندارند و آنها به اداره های محلی و اشخاصی که در این سند اسمشان بعدا پاک شده تعلق گرفته است

فرستنده: ساواک گرگان تاریخ: ۳/۳/۳۹

شماره: ۲۰۸۹/م ۱۰

محرمانه

 موضوع تقسیم اراضی بندگان اعلیحضرت همایونی شاه

از ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور

(مدیریت کل اداره سوم)

بیشتر املاکی که تاکنون بفرمان جهانمطاع ملوکانه در دشت ترکمن از قرار هر نفر ۵ الی ۱۰ هکتار بین اهالی تقسیم گردیده با وجود اینکه سند رسمی آنها در دست اشخاص معتبر است لیکن متأسفانه هنوز بدست نامبردگان نرسیده و کماکان عده ای متنفذ محلی که به مفت خوری و غصب اموال رعیت بیگناه مشغولند از آنها استفاده می نمایند و در عوض آنچه از این تقسیم املاک برای رعایا باقیمانده یکی پرداخت اقساط زمین است که بانک عمران چون مشارالیهم را خریدار و صاحب زمین و در نتیجه بدهکار میداند برای دریافت ارزش آن اجرائیه صادر و دیگر مالیات است که به املاک مزروعی منظور که بنام همان رعایا ثبت رسیده تعلق میگیرد و با این ترتیب رعایا علاوه بر اینکه زمین در اختیارشان قرار نگرفته و از آن استفاده ای نکردند مبلغی نیز بابت قسط و مالیات بدهکار شده اند و این موضوع تولید نارضایتی کلی در بین آنها نموده در بین عموم مورد بحث و گفتگو می باشد. چون بطور یقین خاطر شاهانه از این موضوع اطلاعی نداشته و تصور نخواهند فرمود که املاکی که چند سال قبل برعایا اعطا فرموده اند تاکنون بدست شان نرسیده است و مقامات دیگر نیز بعرض نخواهند رسانید. مقرر فرمائید مراتب را بطور مشروح از شرف عرض همایونی گذرانید و در این مورد اقدام عاجل مبذول فرمایند تا تصمیم مقتضی صادر و به عقیده این سازمان تنها راه حل این است که اراده ملوکانه شرفصدور باید بر اینکه ژاندارمری و یا نیروی انتظامی موظف باشند راسا از ارائه سند رسمی از طرف رعایا بدون دخالت دادگاه زمین مورد نظر در اختیار دهنده بگذارند. توضیحا بعرض میرساند زمینهای مورد بحث با زمینهایی که بمقدار ۵۰ هکتار یا بیشتر بعهده ادارجات و یا آقایان...و غیره اعطا گردید. تفاوت دارد و آنها از رمین مازاد است که برعایا مربوط نیست.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت گرگان. (...) - اسم خوانا نیست
                    **************************

سند دوم

گزارش اطلاعات داخلی

موضوع: عشایر خراسان شماره: ۱۱۷۸/۳۱۶

محل: تهران- مشهد تاریخ وصول خبر: ۱۱/۳/۴۰

منبع خبر: مأمور ویژه تاریخ گزارش: ۲۰/۳/۴۰

محرمانه

انتشار تصمیم دولت دایر به تقسیم اراضی شمال بین كشاورزان تولید عكس‌العمل نامطلوبی بین عشایر شمال به خصوص خراسان و تراكمه ایجاد نموده است و اخیراً كه مأمور ویژه از این منطقه بازگشت نموده و با عده‌ای از تراكمه تماس گرفته گذشته از نارضایتی‌های آنها از تصمیم بنگاه املاك پهلوی كه مقادیری از اراضی دشت گرگان و گنبد كاووس را به افراد غیرمحلی می‌فروشد یك نوع كینه و عداوتی بین آنها مشاهده كرده و در بعضی نقاط علناً به اراضی فروخته شده تجاوز و محصولات كاشته شده را معدوم می‌كنند. این افراد مدعی هستند كه اراضی فروخته شده متعلق به آنها است و شاهنشاه از آنها گرفته‌اند و به افراد غیرتركمن می‌فروشند.

********************