مجالس مشورتی (غورولتای تورکمنها)0
در طول تاریخ سیاسی و اجتماعی شان تورکمنها تصامیم حیاتی خویش را در مجالس مشورتی شان اخذ کردند. در غورولتای ها نمایندگان تمامی مردم شرکت کرده و با رأی مساوی، مستقیم و اغلب آشکار تصمیمی را اتخاذ میکردند. و این نمایانگر دمکراسی در جامعه سیاسی این ملت بوده و هست. از مهمترین غورولتای ها می توان به مجلس سران تورکمن در سال 1924 در روستای اومچالی اشاره کرد. نقش و رول این مجالس مشورتی تا به امروز حفظ و ادامه یافته است. نگاهی به ترکیب اعضای رهبری "کانون فرهنگی- سیاسی" از آغاز تشکیل خود بخوبی نمایانگر این مسئله حیاتی است. نمایندگان کانون تصامیم مهم را در شورای مصلحتی اخذ کردند، رهبری کانون نه به دست یک نفر بلکه شورایی مرکب از رهبران بود.
یکی از مهمترین مجالس مشورتی تورکمنها در آستانه دفاع از قلعه "گؤک دپه" و سرزمین تورکمن در مقابل تهاجم اشغالگرانه قشون روسیه تزاری برپا شد. این شورا که به "جمهوریه" معروف بود نقشی اساسی در نحوه دفاع و گرد آوردن رزمندگان داشت. در مورد این مجلس مشورتی گرودوکف که افسر مشاور ژنرال اسکوبلف بود در کتاب خویش بنام "جنگ در سرزمین تورکمن" اطلاع داد. او تأکید میکند که در میان تورکمنها برای خبرچینی به نفع روسها حتی یک نفر را نتوانستند پیدا کنند.
آ.گورگنلی
*********************
ژنرال گرودوکوف
تركمانهای آخال علاوه بر خان‌هایشان كه یا منتخب می‌كردند و یا آنكه موروثاً بود مجلس شورایی نیز داشتند كه نزد خودشان به «جمهوریه» معروف است. این مجلس در واقع پارلامنت كلی تمام تكه‌ها می باشد. این پارلامنت مركب است از مردان محترم اوبه‌ها كه بتوسط خان جهت اینكار تعیین شده‌اند. در اصل این اشخاص هر كدام یك یا دو نفر آق‌سقل به همراهی خود می‌آوردند و علاوه بر آنها در این جمهوریه علمای مذهبی كه «ایشان» می نامند مداخله تام دارند. در این مجالس درباره هجومهای بزرگ، و یا طرز مدافعه كردن و یا حمله بردن و همچنین بعضی امورات داخله و بعضی رسومات و عادات و اعمال مذهبی بحث می کنند. در این مجلس منتهای سعی را می‌كردند كه تمام یكصدا شوند. و اگر هر آینیه در مطلبی آرای مختلف بهم رسد در آن صورت سه روز تمام در آن باب گفتگو نمایند.
تكه‌ها می‌گویند خان، خادم تمام آخال می باشد و احترام او بر تمام مردم واجب است. در صورتیكه آداب و رسوم را بر هم نزند تمامی احكام او باید بدون هیچ گونه موانعی به انجام رسد. ولی اگر یكی از عادات آنها را به هم زند از اطمینانی تا آن وقت به او داشتند از او محروم شده، وی عوض کرده و خان جدیدی بر می گزینند. تغییر دادن عادات آنها بقسمی سخت است كه اگر كسی از رؤسا عادتی را تغییر دهد یا او را بكلی از مجلس شورا خارج می‌كنند یا آنكه او را مجبور می‌كنند كه همان عادات قدیم را دوباره اجرا کند. هر اوبه برای خود یك نفر رئیس و بزرگتری انتخاب می کند و به او در اوقات جنگ به عوض خدمات جنگی لقب‌خانی می‌دهند. وی به واسطه همین لقب در تمام آخال سرافراز است. جهت اجرای احكام قطعی مجلس جمهوریه در هر دهی از آق‌سقل‌های آن ده مجلسی فراهم می‌آورند و آن مجلس را مصلحت می‌نامند.
علاوه بر خان و مجلس مصلحت، تكه‌ها مانند سایر ملت اسلام قاضی نیز دارند كه از روی شریعت حكم جاری می‌كنند، لیكن چون تكه ها در قواعد مذهبی چندان ایستادگی ندارند لهذا قاضیها چندان عظم و تسلطی ندارند و احكامات آنها مجری نمی‌شود مگر به توسط مجلس مصلحت. اغلب كار قاضیها رفع نزاعهای جزئی و شكایت زن از شوهر خود و طلاق و عقد آنهاست. در اوقات جنگ تكه‌ها با روس در تمام آخال دو نفر ملا معروف بوده است اول «كریم‌بردی‌ایشان» كه در تقدس و تقوا معروف بوده است ودرهنگام محاصره گوگ‌تپه كشته شد، دیگری «قربان‌مراد‌ایشان» كه به واسطه رشادت جنگی خود معروف بود. هر دوی آنها نزد خان بسیار محترم و مقرب بودند و در مصلحت‌ها مداخله تام داشتند.
خان و بزرگان اُبه‌ها و قریه‌ها مواجب معینی از ملت داشتند و علاوه بر آن مواجب چهل‌نفر فراَش و یك سرداری كه در خدمتگزاری خان می‌بودند از میان آنها به تفاوت مبلغ هزار‌تومان جمع میشود. تكه‌هایی كه امروز معاصرند با ما، سردارهای ذیل را خاطر دارند كه در عصر آنها بودند: اول قارجا اوغلان سردار آرچمانی كه بعد از فوت او پسرش صالح را به سرداری برگزیدند. بعد از او «قارا اوغلان اونبگی خان» بوده است كه «دوردن» را مسخر کرد. بعد از فوت او دوباره رجوع به خانه و اوبه قاراجا سردار نموده آق‌محمد سردار را معین كردند ولی بزودی او را مغرول كرده و برادرش عوض «صالح‌سردار» را برگزدیند. بعد از او نوبت ریاست و سرداری به «نوربردی‌خان» رسید. تكه‌ها خدمات دو نفر از این سردارها را تعریف می‌كنند، یكی «قارا اوغلان اونبگی» و دیگری «نوربردی‌خان» كه در واقع شخصیت بزرگی داشته و بیش از حد معروف است".
"در اوقات جنگ با تكه‌ها (بخوان تورکمنها. آ.گ) ما یك نفر جاسوس از میان خود آنها نداشتیم.
از کتاب: نسخه خطی «جنگ در تركمانیه» اثر گرودكف. ترجمه مترجم دوره ناصری امان‌الله‌میرزا. موجود در کتابخانه ملی ایران- تهران
(. از سایت: ترکمن دایره المعارفی- ارازمحمد سارلی. انشای متن تغییر داده شد. آ.گ)
No comments:
Post a Comment